Część I  -  SUWAKI 

Zobacz fotografie kolekcji suwaków  < kliknij

                                           S U W A K   L O G A R Y T M I C Z N Y  To trzeba wiedzieć w skrócie

      Suwak, w znanej dziś postaci, był używany przez około 150 lat jako podręczne, niezastąpione narzędzie do mnożenia i dzielenia z użyciem funkcji trygonometrycznych, do potęgowania, pierwiastkowania i obliczania wielu funkcji specjalistycznych (np e^x). W latach 80-tych ubiegłego stulecia, gwałtownie został wyparty przez kalkulator, później komputer. Przed tym jednak przez kilkanaście lat ograniczyły jego użycie mechaniczne maszynki z korbkami, zwane popularnie „kręciołkami”, a w ostatnich latach maszynki z napędem elektrycznym.

      Najczęściej używane były suwaki o długości od 13 do 30 cm, a dokładność rachunku wynosiła 3 cyfry po jego lewej stronie (np. w przedziale od 1 do 2) i 2 cyfry ze strony prawej. Im bliżej 10, tym odstępy pomiędzy kreseczkami są mniejsze. W ogromnej większości przypadków w technice to wystarczało, jednak dla geodezji, handlu czy finansów było to za mało.

     Suwak stosowany był głownie w świecie techniki i każdy inżynier miał go przy sobie. Dominował oczywiście suwak rachunkowy, często z różnymi skalami dodatkowymi, ale istniała ogromna ilość konstrukcji specjalistycznych nieomal dla wszystkich dziedzin życia, których nie sposób tu wymienić. Często były to suwaki na których nie można było mnożyć ani dzielić, ale które wykorzystując skale logarytmiczne służyły do określenia wyniku przy zmiennych parametrach wyjściowych. Suwaki takie używane i sprzedawane są do dziś. Wiele z nich można zobaczyć w Muzeum Politechniki Warszawskiej. Jest tam też suwak, który był z załogą Apollo 5 razy na Księżycu. 

      Działanie suwaka opiera się na wspaniałej prawidłowości przedstawianej wzorem:  

                                    log_a(x  razy y)  =  log_ax  plus  log_ay

     Daje to możliwość zastąpienia czynności mnożenia (i dzielenia) przez prostą czynność dodawania (i odejmowania). Mnożenie na suwaku to zatem dodawanie odcinków na skali logarytmicznej, a dzielenie to ich odejmowanie.

       Skala logarytmiczna, umieszczona na suwaku zawarta jest w przedziale od 1 do 10, ale służy do wykorzystania w zakresie wszystkich liczb których potrzebujemy. Kreseczka oznaczająca cyfrę 3 to będzie zarówno 3 jak i 30 i 30.000 czy 0,03, a punkt np. 2,1 to 210.000.000 jak i 0,21. Zwróćmy uwagę, że mnożenie 250.000 x 0,3 zastępuje się działaniem 2,5 x 3 i otrzymuje wynik 7,5.  Używając suwaka realizujemy właśnie taki rachunek. Ustalenie wielkości wyniku (ilości cyfr całkowitych lub zer po przecinku) jest oddzielną procedurą.

      Suwak jako narzędzie arytmetyczne to już przeszłość, przewyższa on jednak wszelkie kalkulatory i komputery w szacowaniu proporcji. Po prostu przy jednym nastawieniu przesuwki możemy WIDZIEĆ (!) i to płynnie, bez żadnego stukania w klawiaturę, że 5/8 to to samo co 1/1,6 ; 12,5/20 ; 2/3,2 ; 30/48 ; czy 0,4/0,64 itd. Licznik i mianownik ułamka możemy jednocześnie mnożyć przez tą samą liczbę zachowując stałą jego proporcję. Jeśli mamy stawkę godzinową 12,00 zł to w miesiącu (160 godz.) zarobimy 1920 zł, przy 15 zł – 2400 zł, ale żeby zarobić 3000 zł trzeba mieć stawkę 18,75 zł, a dla 4000 to 25 zł. To cały czas widzimy bez wprowadzania danych z klawiatury. Dlatego twierdzę, że kiedyś w przyszłości, suwak, już teraz tylko jako przyrząd kalkulacyjny, zostanie odkryty ponownie. Zaś suwaki specjalistyczne będą w coraz szerszym użyciu. Proszę zobaczyć katalog ofertowy jednej z firm produkującej takie suwaki współcześnie:http://www.iwa.de/de/index.html  i kliknąć tam dalej na link Produkte lub mehr i potem kursor na obrazkach przesuwać do końca w prawo. Wiele podobnych suwaków znajdziemy aktualnie w Polsce, tylko że często ich użytkownicy nie zdają sobie sprawy z tego, że podstawę przyrządu stanowi przysłowiowa "potęga logarytmów".

    Patrz pozostałe teksty na temat suwaka i fotografie kolekcji: www.sawicki.cc - kliknij tutaj. Najpoważniejsze informacje na temat suwaków poznać można na stronie Międzynarodowego Muzeum Suwaków - http://sliderulemuseum.com/ , gdzie nawet znaleźć można też i poniższą fotografię i skierowanie do mojego zbioru.

Wykład na temat suwaków na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków, czerwiec 2008 r.